Valiani (Weiczen, Waizen), Leo, političar i publicist (Rijeka, 2.II.1909. – Milano, 18.IX.1999.).

U ranoj mladosti prihvatio je socijalistički svjetonazor. Prvi put je zbog političkog djelovanja uhićen 1928., a u konfinaciji na Ponzi pristupio je Komunističkoj partiji Italije (KPI, Partito Comunista d'Italia, PCI). Po povratku u Rijeku radi na organizaciji komunističkog pokreta i ponovno biva uhićen 1931. te osuđen na 12 godina i 7 mjeseci. Nakon opće amnestije 1936. protjeran je iz Italije. U Parizu surađuje s ljevičarskim novinama, a tijekom Španjolskog građanskog rata piše kao izvjestitelj iz Španjolske za talijanske komunističke novine. Istupa iz KPI nakon potpisivanja sovjetsko-njemačkog pakta o nenapadanju (1939.). Nakon njemačke okupacije Francuske odlazi u Meksiko, gdje ostaje do 1943., a potom se uz pomoć britanske obavještajne službe vraća u Italiju kao član Stranke akcije (Partito dʼazione) i priključuje pokretu otpora. Predstavljao je stranku u Odboru nacionalnog oslobođenja sjeverne Italije (Comitato di liberazione nazionale Alta Italia, CLN) i jedan je od potpisnika naredbe o ustanku u Milanu i naredbe o smaknuću Benita Mussolinija.

Poslije rata postaje 1946. član Ustavotvorne skupštine, ali se uskoro prestaje baviti politikom posvećujući se publicističkom radu. Objavio je brojne knjige, a njegovim se najboljim djelom smatra Raspad Austro-Ugarske iz 1966. (1973. prevedeno na engleski jezik). Imenovan je 1980. doživotnim senatorom. Bio je počasni predsjednik Društva za riječke studije (Società di studi fiumani), koje djeluje u Rimu.

Važnija su mu djela: Tutte le strade conducono a Roma, Firenze 1947.; Storia del movimento socialista. Lʼepoca della prima internazionale, Firenze 1951.; Questioni di storia del socialismo, Torino 1958.; Dallʼantifascismo alla Resistenza, Milano 1959.; Il Partito socialista italiano nel periodo della neutralità, 1914-1915, Milano 1963.; La dissoluzione dellʼAustria-Ungheria, Milano 1966.; Azionisti, cattolici e comunisti nella Resistenza (s Gianfrancom Bianchijem i Ernestom Ragionierijem), Milano 1971.; Spadolini e la storia dellʼItalia contemporanea: quarantʼanni di insegnamento e di studi, Firenze 1991.; Leo Valiani tra politica e storia. Scritti di storia delle idee (1939-1956), a cura di David Bidussa, Milano 2008.

Slike